Teken zijn kleine parasieten die behoren tot de klasse van de spinachtigen. Ze leven van bloed van gewervelde dieren door zich vast te bijten in de huid en zij laten zich na de bloedmaaltijd (die enige uren tot dagen kan duren) weer vallen. Teken komen vooral voor in bosrijke gebieden en zijn actief bij een omgevingstemperatuur boven 2 graden celsius; de piek ligt tussen mei en september. Teken kunnen verschillende ziekten overbrengen en ze zijn na de steekmuggen de belangrijkste verspreiders van ziekteverwekkers. De bekendste europese teek is de schapenteek Ixodes ricinus.
Kenmerken
Volwassen teken hebben acht poten en hebben een ronde tot ovale vorm. Ze hebben vaak onopvallende kleuren als bruin of zart. Een niet-volgezogen teek is slechts enkele milimeters groot, terwijl een volgezogen teek wel één centimeter kan zijn en bolrond van vorm. De kop van de teek heeft een zuigsnuit die de huid van de gastheer kan doorboren om bloed te zuigen. In het speeksel van de teek zit een verdovende stof zodat de beet niet gevoeld wordt en het speeksel bevat een stollingsremmer zodat het bloed geen stolsels vormt.
Levenscyclus en ontwikkelingsstadia
Uit het ei kruipt een larve met 6 poten. Na de eerste vervelling verschijnt het vierde potenpaar en dit stadium wordt nimf genoemd. Wanneer de nimf opnieuw vervelt ontstaat de volwassen teek. Ieder stadium van de teek heeft bloed nodig om zich te ontwikkelen. Sommige teken blijven hun hele leven op dezelfde gastheer, maar de meeste teken hebben verschillende gastheren nodig die overigens niet van dezelfde soort hoeven te zijn.
De larven komen uit het ei en kruipen op grassprieten of andere planten op enige hoogte boven de grond. Wanneer een mogelijke gastheer (vooral muizen) langs komt kruipen ze op de gastheer en zuigen zich vast. Na de bloedmaaltijd laten ze zich vallen om op de grond te vervellen tot nimfen. De nimf herhaalt de strategie en zal op een nieuwe gastheer opnieuw bloedzuigen om vervolgens op de grond te vervellen tot volwassen teek. De volwassen teek gaat voor de derde keer op zoek naar een gastheer; nu niet alleen om bloed te zuigen, maar ook te paren. De vrouwelijke teek legt vervolgens tot enige duizenden eitjes voordat zij sterft en zo is de cyclus rond.
De cyclus van Ixodes ricinus duurt afhankelijk van de omstandigheden tussen de 1.5 en 7 jaar. Naast de in het wild levende zoogdieren als muizen, konijnen, egels, vossen, herten zijn vooral de hond, kat en de mens gastheren van de teek.
Voorkomen
In Nederland en België kennen we ongeveer een tiental tekensoorten waarvan Ixodes ricinus de meest voorkomende en bekende is. Uit het Middellandse zeegebied zijn exotische tekensoorten als Dermacantor en Rhipicephalus met huisdieren meegekoemn die zich in ons gebied lijken te vestigen.
Gevolgen van tekenbeten
De tekenbeet kan huidirritatie, jeuk en huidontstekingen veroorzaken. Pas wanneer een mens of dier zeer veel teken heeft, zal de grote bloedopname bloedarmoede kunnen ontstaan. Dit wordt bij onze gezelschapsdieren zelden gezien, maar bij wilde dieren als egels (foto), reeën en wilde zwijnen veel vaker.
Een veel groter probleem van een tekenbeet is de kans op een ziekte die over gedragen wordt via het speeksel van de teek. De belangrijkste daarvan is met stip de ziekte van Lyme, veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi.
Veel minder frequent komen we in Nederland de ziekte babesiose tegen, een protozaire ziekte veroorzaakt door Babesia canis. De verantwoordelijke teek is Dermacantor die tot voor kort alleen in warmere delen van Europa voorkomt. Vanaf 1999 worden echter ook gevallen van babesia beschreven in Nederland bij honden die in het geheel niet in deze warmere gebieden zijn geweest en dus de ziekte in ons land opgelopen moeten hebben.
Hetzelfde geldt voor de ziekte ehrlichiose, een door teken overgebrachte protozaire infectie door Ehrlichia canis. De verantwoordelijke tekensoort is Rhiphicephalus sanguineus (de bruine hondenteek) die oorspronkelijk voorkomt in Zuid-Europa maar steeds vaker in ons kland gevonden wordt. In 2010 zijn er twee gevallen van ehrlichiose bij een hond op terschelling geweest, en in 2011 bij een hond in Drenthe. Deze honden zijn niet in het buitenland geweest en moeten de ziekte dus in Nederland hebben opgelopen.
Tekenbestrijding
Het allerbelangrijkste is om een teek op uw hond zo snel mogelijk te verwijderen. Aangezien een teek de eerste 24 uur niets doet is de kans op overdracht van ziekten in deze eerste periode nihil. Bij het verwijderen dient de teek niet beschadigd te worden. Behandel de teek vooraf niet met alcohol, omdat deze hierdoor juist zijn speeksel zal verspreiden. Er zijn verschillende speciale tekenpincetten of tekenlepels op de markt om effectief een teek te verwijderen.
Naast het verwijderen van de teek zijn er voor de hond diverse middelen om ook preventief te behandelen; in pipetvorm, als halsband en sinds april 2014 ook als tablet.