Wat is de ziekte van Addison?
De ziekte van Addison is de aandoening waarbij de bijnieren onvoldoende werken. De bijnieren zijn twee klieren die vlak bij de nieren liggen en de in de schors van deze klieren (de buitenste laag) worden twee hormonen gemaakt: glucocorticosteroïden (cortisol) en mineralocorticosteroïden (aldosteron). Bij de ziekte van Adisson is er een tekort aan beide hormonen en de ziekte wordt om die reden ook wel hypoadrenocorticisme genoemd. De ziekte is venoemd naar de Britse arts Thomas Addison die de ziekte in 1855 voor het eerst beschreef.
Hoe ontstaat de ziekte van Addison?
We weten niet precies waarom de bijnierschors onvoldoende corticosteroïden produceert, maar het lijkt erop dat door een autoimmune reactie de bijnierschors beschadigd raakt. Een autoimmune ziekte wil zeggen dat het lichaam zelf lichaamseigen cellen (in dit geval van de bijnierschors) kapot maakt zonder dat we precies weten waarom. Ook kan de ziekte van Addison ontstaan bij dieren die behandeld zijn met het middel Lysodren® om de ziekte van Cushing te behandelen. Dit medicijn maakt de bijnierschors kapot waardoor de ziekte van Addison ontstaat. Tegenwoordig zijn er in de behandeling van de ziekte van Cushing alternatieven waardoor Lysodren® nauwelijks nog gebruikt wordt. De ziekte van Addison komt vaker voor bij honden dan bij katten en iets vaker bij teven dan bij reuen, vaak bij dieren van jonge tot middelbare leeftijd.
Wat zijn de gevolgen van het tekort aan corticosteroïden?
Het tekort aan mineralocorticosteroïden (aldosteron) veroorzaakt een verschuiving van de electrolytenbalans in het bloed waardoor een te kort aan natrium en een overmaat aan kalium ontstaat. Het tekort aan natrium leidt tot vochtverlies en een daling van de bloeddruk, terwijl de overmaat aan kalium tot een daling van de hartslag leidt.
Het tekort aan glucocorticosteroïden (cortisol) veroorzaakt algehele malaise en een verlaging van het bloedsuiker.
Wat zijn de symptomen van de ziekte van Addison?
De symptomen van de ziekte van Addison zijn nogal variabel en soms weinig specifiek. Ze kunnen variëren van een zeer ernstige levensbedreigende Addison-crisis tot veel mildere symptomen.
1. Bij een acute Addison-crisis is de hond in shock: het dier is slap, koud, uitgedroogd, en heeft een trage en zwakke hartslag.
2. Bij een milder verloop van de ziekte zijn de mogelijke symptomen:
-
braken
- diarree
- bloed in ontlasting
- buikpijn
- sloomheid
- vermageren
- slechte eetlust
- veel drinken en veel plassen
- flauwtes en slapte
Dit mildere verloop wordt vaak aangezien voor een maagdarmprobleem of een nierprobleem.
Hoe wordt de diagnose Addison gesteld?
Op basis van de klinische klachten kan de dierenarts op het spoor zetten van Addison, maar de diagnose wordt uiteindelijk gesteld door middel van bloedonderzoek waarbij een laag natrium- en een hoog kaliumgehalte gevonden wordt. Om de diagnose met 100% zekerheid te kunnen stellen kan een ACTH (adrenocorticotroop hormoon)-stimulatie test worden gedaan waarbij er gemeten kan worden dat de bijnierschors niet of onvoldoende werkt. Andere (niet-specifieke) afwijkingen die vaak in het bloed worden aangetoond zijn een laag bloedsuiker, verhoogde nierwaarden, een verhoogd calciumgehalte, een geringe bloedarmoede en een verhoging van het aantal witte bloedcellen.
Bloedwaarden van een hond in Addison-crisis
Resultaat van de ACTH stimulatietest:
Zonder stimulatie al een laag cortisol (16.6)
die na stimulatie nauwelijks verhoogd is (21.2)
Hoe behandelen we een hond met de ziekte van Addison?
Honden die in de Addison-crisis binnenkomen op de praktijk zullen in de regel spectaculair opknappen van het toedienen van infuus en een corticosteroïd als dexamethason (0.2mg/kg LG iv) of bethamethason. Wanneer uit onderzoek inderdaad blijkt dat het om de ziekte van Addison gaat is het noodzakelijk om de hond levenslang de hormonen toe te dienen die de bijnierschors niet produceert: mineralo- en glucocorticosteroïden. Hierdoor wordt de normale situatie nagebootst en kunnen de dieren een volstrekt normaal leven leiden. De dieren krijgen dagelijks drie soorten medicijnen; cortisonacetaat, fludrocortisonacetaat en natriumchloride (keukenzout).
Addison-patiënt aan het levensreddende infuus
Hoe is de prognose?
De prognose is zondermeer goed. Wanneer de hond dagelijks zijn medicijnen krijgt heeft hij ook een volledig normale levensverwachting. Enige oplettenheid is wel geboden wanneer de hond andere aandoeningen krijgt die gepaard gaan met uitdroging (diarree, bloedverlies) omdat dit bij deze ziekte wel een verhoogd risico vormt. Dieren met de ziekte van Addison blijven erg gevoelig voor mentale en fysieke stress (opwinding, operatie, andere ziekte) en in dergelijke situaties kan de dosering cortisonacetaat verhoogd (met 1 mg/kg) worden.
Bloedwaarden van dezelfde hond één maand na de Addison-crisis.
Niet alleen zijn de natrium en kaliumwaarden genormaliseerd,
maar ook de calcium- en nierwaarden (ureum, creatinine)